Uran w obiektywie Voyagera 2
Uran – siódma planeta Układu Słonecznego, trzeci co do wielkości i czwarty co do masy gazowy olbrzym.
Odkrycie i nazwa[]
W starożytności Uran nie był znany. Planeta była wielokrotnie obserwowana, ale za każdym razem uznawano ją za gwiazdę. Pierwsze udokumentowane obserwacje planety pochodzą z 1690 roku, kiedy to John Flamsteed skatalogował ją jako 34 Tauri. Flamsteed obserwował Urana jeszcze dwukrotnie, w 1712 i 1715. James Bradley dokonał obserwacji w latach 1748, 1750 i 1753, zaś Tobias Mayer w 1756. Pierre Lemonnier obserwował Urana cztery razy w 1750, dwa razy w 1768, sześciokrotnie w 1769 i po raz ostatni w roku 1771. Ten francuski astronom padł ofiarą własnej niefrasobliwości – zapiski jego obserwacji znaleziono później na papierowej torbie używanej do przechowywania proszku do włosów.
Urana odkrył William Herschel w roku 1781. Nazwa pochodzi od greckiego boga Uranosa, planeta jest zatem wyjątkiem (wszystkie pozostałe, oprócz Ziemi, pochodzą od bogów rzymskich). Początkowo Herschel chciał nazwać go „Gwiazda Jerzego”, ale nie zaakceptowały jej inne państwa. Symbolem Urana w astrologii jest ♅.
Rozmiar i masa[]
Do niedawna uważano, że wszystkie planety klasyfikowane jako gazowe olbrzymy zbudowane są podobnie, jednak badania za pomocą sond kosmicznych dowiodły, że budowa i skład chemiczny Urana w dużej mierze odróżniają go od Jowisza i Saturna. Przede wszystkim Uran zawiera stosunkowo mało wodoru - 15% masy, i tylko niewielką domieszkę helu (pierwiastki te są głównymi składnikami większych planet). Jego masa wynosi około 14 mas Ziemi. Jest najlżejszą spośród planet gazowych. Ma dużo chłodniejsze jądro niż pozostałe planety gazowe i wypromieniowuje w przestrzeń bardzo niewiele ciepła.
Przechylenie na bok[]
Nachylenie płaszczyzny równika do płaszczyzny orbity wynosi około 97°. Taka konfiguracja daje złudzenie toczenia się planety podczas ruchu wokół Słońca. Przez połowę okresu orbitalnego Urana, wynoszącego 84 lata ziemskie, jeden z jego biegunów, wystawiony jest na działanie promieni słonecznych, podczas gdy drugi tkwi w ciemnościach.
Podczas przelotu sondy Voyager 2 w 1986 roku, „południowy” biegun Urana był zwrócony niemal dokładnie w stronę Słońca. Należy zaznaczyć, że kwestia oznaczania tego bieguna jako południowy jest dyskusyjna. Wynika to z faktu, że równik Urana może zostać opisany jako nachylony pod kątem 97,9° lub też jako nachylony pod kątem 82,1°, tyle że w drugim przypadku planeta wiruje w kierunku wstecznym. Obydwa opisy są tożsame, powodują jednak zamianę biegunów miejscami.
Galeria[]
| Układ Słoneczny | |
|---|---|
| Słońce • Merkury • Wenus • Ziemia (Księżyc) • Mars (księżyce Marsa) | |
| Jowisz (pierścienie Jowisza | księżyce Jowisza) • Saturn (pierścienie Saturna | księżyce Saturna) | |
| Uran (pierścienie Urana | księżyce Urana) • Neptun (pierścienie Neptuna | księżyce Neptuna) | |
| Ceres • Pluton (księżyce Plutona) • Haumea (księżyce Haumei) • Makemake • Eris (Dysnomia) | |